●Tijdens de oorlog
Ik ben in 1921 in het dorp Tonoga geboren, (Later is de naam veranderd in Kake-cho, tegenwoordig Akiota-cho.) in de gemeente Yamagata, in de prefectuur Hiroshima.
In 1940/1941 ben ik het huis uit gegaan om lessen te kunnen volgen in het houden van theeceremonies, bloemschikken en etiquetteregels. Mijn lerares stond bekend voor haar strenge manier van les geven. We woonden bij haar in huis. Ik heb later veel profijt van deze opleiding gehad. Na een aantal jaren, toen mijn lerares overleden was, werd ik door het hoofd van de afdeling onderwijs van Tsutsuga gevraagd haar op te volgen en de leerlingen les te geven. Mijn inkomen bestond uit de opbrengt van het lesgeld wat ik weer van de gemeente kreeg.
Ik leerde vervolgens Hisashi Kawamoto, een neef van de burgemeester, kennen en we trouwden in mei 1944. Mijn vader werkte op het gemeentehuis en heeft er persoonlijk voor gezorgd dat we elkaar leerden kennen. Na ons huwelijk woonden wij in het huis van mijn schoonouders (schoonvader Kamesaburo en schoonmoeder Sekiyo) vlakbij de Tsurumi brug in Hijiyama-honmachi, Hiroschima. Mijn man had een horlogemakerij, die hij moest sluiten omdat er te veel concurrentie in de buurt was. Tijdens de oorlog was het niet gemakkelijk: Twee huisvrouwen in één huis was te veel en ik ging al snel bij het militaire wapendepot in Kasumi-cho, waar mijn schoonvader ook een baan had, werken.
●Vóór de atoombom
Mijn schoonouders kwamen ook uit Tonoga. Mijn schoonmoeder wilde op 3 augustus naar Tonoga gaan, maar die ochtend bedacht ze zich ineens. Ze zei tegen mij: “Ga jij eerst maar. Ik ga wel op het Obonfeest en blijf dan een dag of tien.” Dus vertrok ik van 3 tot 5 augustus naar het huis van mijn ouders in Tonoga. Toen ik de Tsurumi brug overging, rende mijn schoonmoeder mij achterna en gaf mij een mooie parasol en zei: “Laat deze maar bij je ouders, want als we hem in Hiroshima houden, zou hij wel eens in één van de luchtaanvallen kunnen sneuvelen.” Ze vervolgde: “Doe de groeten aan je vader en moeder en zorg dat je de 5de weer terug bent.” Dat waren de laatste woorden die ze sprak. Ik luisterde naar haar en had geen idee dat dat haar laatste woorden aan mij zouden zijn.
Bij mijn ouders wilde ik altijd zo lang mogelijk blijven. Dus op 5 augustus besloot ik de laatste bus ’s avonds terug te nemen. Maar toen ik op weg ging, mocht ik de bus niet in en ging ik tenslotte terug naar het huis van mijn ouders. Toen mijn vader zag dat ik weer terug was gekomen, zei hij boos: “ Iemand die zijn woord niet kan houden, is een mislukkeling. Hoe moet ik mij bij mijnheer en mevrouw Kawamoto verontschuldigen? Hij stuurde een telegram naar de Kawamoto’s met het bericht: “Ik verzeker u dat Chiyoko morgen naar huis komt.”
●6 tot 9 augustus
De volgende dag (6 augustus) was ik nog steeds bij mijn ouders. Ik was ook niet vroeg in de ochtend vertrokken. Als ik dat had gedaan, dan was ik op de plek geweest waar de atoombom is geëxplodeerd. En toen werd het kwart over acht ’s morgens. Na een aantal lichtflitsen rommelde het alsof de aarde beefde. Na verloop van tijd vlogen er ontelbare stukjes verbrand papier door de lucht met de Japans woorden “Hiroshima” erop. Toen ik dat zag, dacht ik dat er iets in Hiroshima moest zijn gebeurd. Na een tijdje kregen wij het bericht dat er iets heel ernstigs in Hiroshima was gebeurd. Ik probeerde er naar terug te keren, maar mensen zeiden me dat de weg naar de stad niet geschikt was om voor vrouwen en kinderen. Dus ging mijn vader lopend naar Hiroshima om te kijken wat er was gebeurd. Hij vertelde dat hij eerst bij een huis in Hijiyama-honmachi, waar wij gewoond hadden, aankwam en zag dat alles was verbrand. In de ruines vond hij op een bord geschreven: “Wij zijn in de slaapbarakken van het wapendepot.” Mijn vader ging er naartoe en vond daar mijn man en mijn schoonouders. Mijn schoonmoeder had ernstige brandwonden en was meer dood dan levend. Nadat mijn vader zich een beeld had gemaakt van de toestand van mijn man en schoonouders, ging hij verder om mijn oom in Higashi-Hakushima-cho te zoeken. Het huis van mijn oom was ingestort en mijn oom was naar het gebied rond Koi vertrokken. Mijn neef, die als student was gemobiliseerd en meehielp met het slopen van gebouwen, was dood.
Nadat mijn vader het gebied goed had afgezocht, keerde hij terug naar Tonoga. Wetende dat mijn schoonfamilie en mijn man in een slaapbarak van het wapendepot zaten, kwam ik op 8 augustus ‘s ochtends met de trein (de Kabe Lijn) en de bus terug in Hiroshima. Onderweg zag ik veel gewonden op het plein voor het Kabe Station liggen, die nauwelijks nog ademden. Ieder had maar één blikje drinken. Ze reageerden nauwelijks op mensen die op zoek waren naar hun geliefden en namen riepen. Het zien van zo veel gewonden, maakte mij steeds ongeruster.
Mijn trein stopte in de buurt van het Mitaki Station. Alle passagiers moesten uitstappen. Ik begaf mij naar de slaapbarakken van het wapendepot. Ik had eten meegenomen: ingelegde pruimen en rijst, dat ik van mijn ouders had meegekregen. Er lag een uitgestrekte afgebrande vlakte voor mij en ik wist niet precies welke kant ik op moest. Alle markeringen in de omgeving ontbraken. Ik had geen referentiepunten om me te kunnen oriënteren. Toen zag ik een vuur. Ik liep er naartoe in de veronderstelling dat ik daar iemand de weg zou kunnen vragen. Het vuur bleek te zijn gemaakt voor de verbranding van lichamen. Het bleek niet het enige vuur te zijn. Lichamen werden overal, op een brug, langs de weg, in een rijstveld, verbrand. Ik voelde geen emoties en de geur ervan drong niet tot mij door. Mijn gevoelens moeten helemaal uitgeschakeld zijn geweest.
Om drie uur ’s nachts, het was inmiddels 9 augustus, kwam ik eindelijk bij de slaapbarak van het wapendepot aan. Mijn schoonmoeder was nog maar een paar uur geleden overleden en haar lichaam was nog niet gecremeerd. Zij was op het moment van de ontploffing op een akker aan het werk en daardoor geheel blootgesteld aan de gevolgen ervan. Haar hele lichaam vertoonde brandwonden, vooral haar kin en borst waren helemaal verbrand. Mijn schoonvader had kaarsen aangestoken toen het kreunen opgehouden was en hij veronderstelde dat ze gestorven was. De volgende dag bouwde mijn schoonvader een kist en werd mijn schoonmoeder op een aardappelveld gecremeerd.
●De dood van mijn man
Mijn man was thuis toen de bom viel en hij had geen brandwonden of uiterlijke verwondingen opgelopen. Hij was op het geschreeuw van mijn schoonmoeder afgegaan en had haar van de akker, waar ze werkte, weggehaald.
Op 15 augustus werd ik ’s ochtends om vijf uur wakker. Ondanks dat mijn man mij zei dat ik niet vroeg op hoefde te staan, ging ik toch deegballetjes maken om te offeren, omdat het zeven dagen na het overlijden van mijn schoonmoeder was. Ik maakte ook rijstepap voor ons drieën. Toen ik de rijstepap aan mijn man, die nog op de tatamimat naast mij schoonvader lag, wilde geven, reageerde hij niet. Hij was overleden voordat mijn schoonvader het gemerkt had. Omdat al heel snel vliegen om het lichaam van mijn man zwermden, gaf ik aan de plaatselijke autoriteiten door dat hij op de 14de in plaats van de 15de was overleden en kon zijn lichaam op dezelfde dag worden gecremeerd. Mijn schoonvader maakte voor de tweede keer een kist. Deze keer voor mijn man. Omdat het al zwaar genoeg was om zijn eigen vrouw te moeten cremeren, vroeg mijn schoonvader deze keer om mijn hulp. Ik vond het heel moeilijk om het vuur aan te steken, vooral omdat mijn man ’s ochtends nog gewoon had geademd. Toen het vuur brandde, kon ik niet blijven kijken. Ik probeerde weg te komen, maar mijn voeten weigerden. Ik had geen keus en moest kruipend naar huis. Omdat er overal lichamen werden verbrand, liep ik, al kruipend over de hete aarde, brandwonden aan mijn handen, knieën en voeten op.
De volgende dag ging ik terug om de botten van mijn man bij elkaar te zoeken. Ik was verbaasd over de sirene die toen afging en van het zien van vijandelijke toestellen die overvlogen. Pas later begreep ik dat de oorlog voorbij was.
●Cyanide als uiterste middel
Op het wapendepot hadden alle vrouwen cyanide gekregen. Ons werd verteld, dat als de Amerikanen ons zouden verkrachten, we deze voor Japanners grote schande niet hoefden te ondergaan. Toen mijn man overleden was, heb ik geprobeerd de cyanide te slikken, omdat ik voor niemand meer van nut zou zijn. Toen mijn schoonvader wegging om het overlijden van mijn man aan de plaatselijke overheid te melden, wilde ik de cyanide met water innemen. Maar op hetzelfde moment realiseerde ik mij wat ik mijn schoonvader aan zou doen als hij mij dood aan zou treffen. Dus nam ik het niet in en besloot dat mijn nieuwe missie de zorg voor mijn schoonvader zou zijn. Ik knipte mijn lange haar kort en ik verbrande het samen met het lichaam van mijn man. Ik sprak tegen zijn geest en zei: “ Het spijt me, schat. Ik kan niet met je mee. Dit is wat ik voor je voel. Als mijn schoonvader er niet was geweest, had ik de cyanide ingenomen.”
Na mijn terugkeer naar Tonoge had ik de cyanide goed opgeborgen. Een van mijn broers vond het en heeft het verbrand. Volgens hem zou ik het gaan gebruiken zodra daar aanleiding voor zou zijn. Ik was sprakeloos toen ik de chemische geur van de brandende cyanide rook.
●De dood van mijn schoonvader
Mijn schoonvader was ten tijde van de bomexplosie in het wapendepot en liep ernstige brandwonden aan zijn rug op. Daarom moest hij altijd op zijn buik slapen. Na de dood van mijn man wilde ik met mijn schoonvader naar Tonoga. Maar op 25 augustus is hij overleden. Ik was nog maar 24 jaar oud en ineens helemaal alleen in Hiroshima. Ik had mijn man en beide schoonouders verloren. Ik dacht dat ik dood wilde, maar ik kon niet omdat ik het als mijn plicht zag de as van alle drie naar de stad van mijn schoonouders terug te brengen en daar aan de familie te overhandigen.
●Terug naar Tonoga
Tenslotte keerde ik op 6 september met de as van mijn man en schoonouders terug naar Tonoga. De familie van mijn man hield thuis een herdenkingsdienst. Omdat ik me erg mager en aangeslagen voelde, zorgden mijn ouders en broers heel goed voor mij. Dankzij hen leef ik nog. Ouders en broers hebben is in ieder geval heel fijn. Hun honger naar voedsel was zo aanstekelijk dat ik ook weer begon te eten. Tijdens de voedselschaarste dwong ik mijzelf te eten, ook al wilde ik het eigenlijk niet. Bovendien: niets eten, kon niet anders dan slecht voor me zijn. Ik denk dat die gedachte me echt geholpen heeft.
Nadat ik weer in Tonoga woonde, zijn mijn vader en ik verschillende malen naar Hiroshima geweest. Op een dag werden we achtervolgd door een vreemde man, die krijgsgevangene was geweest. We waren al doodmoe van het lopen en we moesten ook nog door een gebied zonder wegen, waar de typhoon Makurazaki had gewoed. Door hard te rennen, lukte het ons tenslotte de man van ons af te schudden, maar ik vergeet de angst niet, die ik toen had.
●Een tweede huwelijk
Ik ben in 1957 weer getrouwd met een man die al drie kinderen had. Zijn jongste kind was toen twee jaar oud. Ik was eerst van plan het huwelijkaanzoek af te slaan, want ik had nog nooit kinderen opgevoed. Maar toen ik zijn kinderen op een dag ontmoette, waren ze zo schattig, dat ik van gedachten veranderde en besloot te trouwen. Het groot brengen van deze kinderen zou mij gelukkig kunnen maken. Ik had weinig hoop op het zelf krijgen van eigen kinderen.
●Mijn gezondheidstoestand
Ik heb mij heel vaak zorgen gemaakt over mijn gezondheid. Momenteel ben ik bij allerlei specialisten in behandeling. Als ik naar een plaatselijke tandarts ga om een tand te laten trekken, moet er een dokter bij zijn omdat mijn bloed niet normaal stolt.
Ongeveer 7 jaar geleden, in 2001, ben ik geopereerd aan eierstokkanker. Toen de kanker naar de darmen was uitgezaaid, moest ik een lange operatie ondergaan en zijn er 50 cm van mijn darmen verwijderd. Eierstokkanker is moeilijk te behandelen en bovendien had het zich bij mij uitgezaaid in de ingewanden. Dus is het een wonder dat ik de ziekte heb overleefd.
Toen ik aan eierstokkanker leed smaakte het eten bitter. Onlangs had ik dat weer en dus zocht ik snel een dokter in het ziekenhuis op. In het ziekenhuis constateerde men een darmafsluiting en ik moest meteen blijven.
●Bloot staan aan de straling van de atoombom
Ook al had ik van de straling geen brandwonden opgelopen, er waren wel vliegen die hun eitjes overal in mijn lijf; in mijn handen, voeten en rug legden. Daarna kropen er ontelbare hoeveelheden motten van onder mijn huid vandaan. Het deed erg pijn, alsof ik door horsels gestoken werd. Ik heb nog steeds overal littekens van die motten en ik ga dus niet naar het zwembad of naar een hete bron.
Toen de dokters in het ziekenhuis mijn rug zagen, vroegen ze mij hoe dat was gekomen. Ik antwoordde hen dat dat door de atoombom kwam. Sommige dokters vroegen mij of ik toen met mijn rug aan de explosie heb blootgestaan, maar dat was niet het geval geweest.
Vrede is een groot goed. Het op oorlog laten aankomen is een enorme vergissing. Zelfs als je problemen hebt die je niet gelukkig maken, moeten wij onszelf kunnen beheersen. Dat zou heel wat ellende kunnen voorkomen.
|
