● Η ζωή εκείνη την εποχή
Εκείνη την εποχή ήμουνα 31 ετών και εργαζόμουνα στην εταιρία Τσουγκόκου Χαιντέν (την σημερινή Εταιρία ηλεκτρικής ενέργειας Τσουγκόκου) στην πόλη Κομάτσι ενώ νοίκιαζα ένα σπίτι στην Οτεμάτσι όπου έμενα μαζί με τη σύζυγό μου και τα δυό μας παιδιά, έναν τριάχρονο γιό και μιά κόρη επτά μηνών. Πήρα άδεια οδήγησης τον Φεβρουάριο του 1934, μόλις αποφοίτησα από το Γυμνάσιο στην πόλη Ονομίτσι, οπότε φαντάζομαι θα πρέπει να ήμουν 20 με 21 ετών όταν μπήκα στην Τσουγκόκου Χαιντέν. Όσο εργαζόμουνα στην εταιρία έλαβα δελτίο στράτευσης 2 φορές, η πρώτη ήταν από τον Σεπτέμβριο του 1937 έως τον Ιανουάριο του 1941 και η άλλη από τον Σεπτέμβριο του 1942 έως τον Νοέμβριο του 1943 και έτσι βρισκόμουνα συνεχώς μεταξύ επιστράτευσης και εργασίας.

Μετά την μεγάλη αεροπορική επίθεση στο Κούρε γύρω στα τέλη Μαρτίου του 1945, έβλεπα συχνα πολλά μεταγωγικά πολεμικά αεροπλάνα να πετάνε σαν σμήνη λιβελούλων.

Κάθε φορά που γινόταν αεροπορική επίθεση καταφεύγαμε σε μία τρύπα στο υπόγειο που πιθανόν να είχαν σκάψει οι προηγούμενοι ένοικοι.

Δυσκολευόμαστε πάρα πολύ να κρατάμε τα μικρά παιδιά μας μέσα στο καταφύγιο. Κάθε φορά που προσέχαμε το ένα το άλλο προσπαθούσε να βγεί από την τρύπα. Σκέφτηκα ότι δεν πάει άλλο και έτσι άφησα το σπίτι και έστειλα τη γυναίκα μου μαζί με τα παιδιά στο σπίτι των πεθερικών μου στη Μουκουέτα, Γουάντα Μούρα, Φουτάμι Γκάν (σημερινή πόλη Μουκουέτα-μάτσι, Μιγιόσι) κατά τα τέλη Μαρτίου. Επειδή βρισκόμασταν σε εποχή πολέμου, άφησα όλη την οικοσκευή στην αποθήκη της εταιρίας μου και έστειλα την οικογένειά μου στα πεθερικά μου όπως ήταν.

Αφού εγκαταστάθηκαν στο σπίτι των πεθερικών μου εγώ άρχισα να μένω στην αποθήκη της εταιρίας. Στις αρχές Μαίου πήγα στα πεθερικά μου για το Σαββατοκύριακο μα μόλις επέστρεψα ανακάλυψα ότι είχε βομβαρδιστεί η αποθήκη και είχε καεί εντελώς χωρίς να μείνει τίποτα.

Δεν είχα καν μιά αλλαξιά ρούχα γι' αυτό γύρισα αμέσως πίσω στα πεθερικά μου και ζήτησα από τη γυναίκα μου να μου να ράψει κανένα πουκάμισο και παντελόνι από ένα καλοκαιρινό κιμόνο και επέστρεψα στη δουλεία μου με το πρώτο πρωινό τρένο της Δευτέρας. Επειδή δεν είχα πού να μείνω, νοίκιασα ένα δωμάτιο σε ένα σπίτι στην Ουσίτα-μάτσι μέσω ενός συναδέλφου και έμεινα εκεί μέχρι που έπεσε η ατομική βόμβα.

● Ζημιές από την ατομική βόμβα
Τότε, όποτε έβγαινε ένας βραδυνός συναγερμός αεροπορικής επιδρομής, έπρεπε να κάνω νυχτερινή βάρδια με ρούχα εργασίας υπό τις διαταγές του Δημοτικού γραφείου σαν αμυντική ενέργεια. Αυτό το καθήκον το ανέθεταν σε βετεράνους στρατιωτικούς.Τη νύχτα της 5ης Αυγούστου, είχε εκδοθεί τέτοιος συναγερμός, και έτσι πήγα στην καθορισμένη περιοχή μου, τη Γιαναγιμπάσι, για νυχτερινή βάρδια. Συνήθως, η έναρξη των εργασιών την επομένη νυχτερινής βάρδιας καθυστερούσε και αντί για τις 8:00 π.μ. ήταν 8:30 πμ. Εκείνο το πρωί όμως δεν έλαβα κανένα μήνυμα για καθυστέρηση στην έναρξη και έτσι στις 6 του μηνός, την ημέρα μετά από την νυχτερινή βάρδια, έφτασα στην εταιρία μου στις 08.00 π.μ. και χάρη σ' αυτό επιβίωσα.

Επειδή είχα 30 λεπτά πριν αρχίσω τη δουλειά, πήγα στο υπόγειο μπάνιο που προοριζόταν αποκλειστικά για το προσωπικό και άρχισα να πλένω τα ρούχα της δουλειάς που φορούσα το προηγούμενο βράδυ. Καθώς έπλενα τα ρούχα σκυφτός, ξαφνικά ένα ωστικό κύμα που ήρθε από μπροστά μου με πέταξε πίσω και στη συνέχεια χτύπησα στον τοίχο και λιποθύμησα.

Δεν θυμάμαι τίποτα άλλο, παρά μόνο τη λάμψη. Όταν συνήλθα ήταν πίσσα σκοτάδι και η σκόνη κάλυπτε τα πάντα γύρω μου. Όταν είδα τις φλόγες στον 4ο η 5ο όροφο αισθάνθηκα ότι πρέπει να κάνω κάτι και συνήλθα τελείως. Δεν μποροιύσα να δώ τίποτα πέρα από τη μύτη μου και προχωρούσα μέσα στο σκοτάδι βασισμένος στη μνήμη μου, όποτε νόμιζα ότι έφτασα σε σκάλα έπεφτα πάνω σε κάποιο εμπόδιο αλλά τελικά έφτασα στο γραφείο των φρουρών ασφαλείας στο ισόγειο του κτιρίου. Από εκεί φαινόντουσαν οι γραμμές του τράμ. Μόλις βγήκα στον δρόμο είδα ένα τραμ αναποδογυρισμένο πάνω σε μια ιδιωτική κατοικία και τότε μου πέρασε από το μυαλό ότι επρόκειτο για κάτι πολύ σοβαρό. Ακόμα και αν ήθελα να ρωτήσω δεν υπήρχε κανείς για να με συμβουλεύσει από που να πάω για να ξεφύγω.

Παρόλο που είχαν οριστεί ως καταφύγιό μας οι εγκαταστάσεις του Πρώτου Γυμνασίου της Χιροσίμα νότια της εταιρείας μου εγώ δεν είχα ενημερωθεί γι' αυτό. Κατευθύνθηκα βόρεια κατά μήκος των γραμμών του τραμ, έστριψα δεξιά λίγο πριν το ναό Σιρακάμι, και στη συνέχεια κατευθύνθηκα ανατολικά κατά μήκος του δρόμου Τακέγια-τσο. Καθώς περπατούσα για να απομακρυνθώ από την καταστροφή, είδα μια γυναίκα αγνώστου ηλικίας να έχει συνθλιβεί κάτω από τον φράχτη του Πρώτου Γυμνασίου θηλέων της Χιροσίμα που το ωστικό κύμα είχε ρίξει στον δρόμο και να ζητάει βοήθεια προσπαθώντας να σηκώσει το κεφάλι της. Αλλά κείνη τη στιγμή αιμοραγούσα και εγώ ασταμάτητα από τα σπασμένα γυαλιά που είχαν καρφωθεί στην πλάτη μου και δεν μπορούσα να κάνω τίποτα παρά μόνο να ξεφύγω.

Στη συνέχεια κατέβηκα νότια κατά μήκος του ποταμού Τακέγια, προς τη γέφυρα Μιγιούκι. Ο ποταός Τακέγια δεν ήταν παρά ένα μικρό ρυάκι που έρρεε υπόγεια στη Φουκούγια και που δεν υπάρχει ούτε καν στους χάρτες της Χιροσίμα. Καθώς απομακρυνόμουν δεν είδα άλλους να προσπαθούν να διαφεύγουν εκτός από κάτι ανθρώπους σε ένα σπίτι στις όχθες του ποταμού Τακέγια να μαζεύουν τα μπάζα και να λένε «Αυτό είναι πολύ σοβαρό» Δεν είχα ιδέα τι ώρα ήταν αλλά θα μπορούσε να έχει περάσει πολύ ώρα από τότε που άρχισα να περπατάω.

Λίγο πριν διασχίσω τη γέφυρα Μιγιούκι πέρασε ένα στρατιωτικό φορτηγό. Τους ζήτησα να με πάνε ως το λιμάνι Ουτζίνα για να καταφύγω στο νησί Νινοσίμα με καράβι. Επάνω στο νησί η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη αφού πολλοί τραυματίες είχαν βρεί εκεί καταφύγιο. Ενώ υπήρχαν μερικοί στρατιωτικοί νοσοκόμοι δεν μπορούσαν να μου προσφέρουν αξιόλογη περίθαλψη και απλώς μου τυλίξανε την πλάτη με επιδέσμους πάνω από τα σπασμένα γυαλιά που αφήσανε καρφωμένα. Υπήρχαν άνθρωποι που ούρλιαζαν σαν τρελλοί, άλλοι εκνευρίζονταν από τα ουρλιαχτά τους και τους έβαζαν τις φωνές, άλλοι έτρεχαν ακόμα και μες στη νύχτα και αυτοί που κοιμόντουσαν σηκώνονταν και τους επίπλητταν. Από όλες αυτές τις φασαρίες μου ήταν αδύνατον να κοιμηθώ.

Δεν έφαγα τίποτα στις 6 του μήνα. Το πρωί της 7ης, μου έδωσαν λίγο χυλό σε ένα σωληνοειδές σκεύος από μπαμπού και το έφαγα μαζί με ένα ξερό δαμάσκηνο. Αυτό ήταν το μόνο γεύμα που είχα στο νησί.

Η κατάσταση στη Νινοσίμα ήταν τόσο άθλια που φοβήθηκα ότι θα πεθάνω, ζήτησα από έναν στρατιώτη να με βοηθήσει να γυρίσω πίσω και έτσι το πρωί της 7ης Αυγούστου επέστρεψα με καράβι στο λιμάνι της Ουτζίνα. Ευτυχώς βρήκα ένα φορτηγό και ρώτησα τον αξιωματικό πού πήγαινε. Μου αποκρίθηκε ότι θα πήγαινε μέχρι το Δημαρχείο, οπότε του ζήτησα να με πάρει μαζί μέχρι εκεί.  «Μπές!», μου είπε και έτσι με άφησε στην μπροστινή είσοδο του Δημαρχείου.

Κατεβαίνοντας από το φορτηγό τον ευχαρίστησα. Η εταιρεία μου βρισκόταν σε μια κοντινή περιοχή, λίγο βόρεια από το δημαρχείο, οπότε περπάτησα μέχρι εκεί.  Όταν έφτασα στην εταιρεία μου δύο γνωστοί μου υπάλληλοι βρίσκονταν στη ρεσεψιόν. Τους είπα ότι θα καταφύγω στο σπίτι των πεθερικών μου στο Μιγιόσι και τους έδωσα τη διεύθυνση. Στη συνέχεια περπάτησα μέχρι το δωμάτιό μου στην Ουσίτα-μάτσι περνώντας ανάμεσα από την Καμίγια-τσο και την Χατσιτσομπόρι.

Πέρασα εκεί τη νύχτα και στις 8 Αυγούστου πήρα την ατμομηχανή από τον σταθμό Χεσάκα για το χωριό Γουάντα όπου βρίσκονταν η γυναίκα και τα παιδιά μου. Βιαζόμουν να φτάσω, σκεφτόμουνα ότι η γυναίκα μου θα ανησυχεί για μένα και δεν είχα ούτε λεπτό για χάσιμο. Δεν θυμάμαι πολλά από το δρόμο εκτός από μια έντονη εντύπωση από πολλά πτώματα στοιβαγμένα στη γέφυρα Κοχέι.

● Η κατάσταση μετά την ατομική βόμβα
Έφτασα στη Γουάντα μούρα με τα σπασμένα γυαλιά ακόμα καρφωμένα στην πλάτη μου. Κάθε μέρα πηγαίναμε με τη γυναίκα μου στο ποτάμι για να μου καθαρίσει την πλάτη.

 Το αίμα έπηζε σε θρόμβους και κόλλαγε στην πλάτη μου σαν πίσσα. Όποτε η γυναίκα μου αφαιρούσε το πηγμένο αίμα με μια βελόνα μαζί έβγαιναν και τα θραύσματα του γυαλιού. Αυτό συνεχίστηκε για μιά βδομάδα η δέκα μέρες. Πίστεψα ότι είχαν αφαιρεθεί όλα αλλά κατά την δεκαετια του '50 και στις αρχές της δεκαετίας του '60 η πλάτη μου συνέχισε να πυορροεί και πήγα στο νοσοκομείο στην Σακάι-μάτσι για να μου βγάλουν  όλα τα θραύσματα του γυαλιού.

Λίγο μετά την άφιξή μου στη Γουάντα-Μούρα πριν αρχίσει η γυναίκα μου να αφαιρεί τα σπασμένα γυαλιά από την πλάτη μου, μας επισκέφθηκε ο πατέρας μου από το Ονομίτσι. Επειδή δεν είχα καταφέρει να επικοινωνήσω με τους συγγενείς μου στο Ονομίτσι μετά από το βομβαρδισμό, υπέθεσε ότι ήμουν νεκρός και ήρθε στη Γουάντα-μούρα για να συζητήσει σχετικά με το ποια οικογένεια θα έκανε την κηδεία. Ήταν γι' αυτόν μεγάλη έκπληξη αλλά και χαρά που είδε ότι ήμουνα ακόμα ζωντανός και γύρισε αμέσως πίσω στο Ονομίτσι αφού πήραμε ένα τσάι στη βεράντα.

Στη Γουάντα-μούρα η υγεία μου ήταν σχετικά καλή και δεν ένιωθα καμία ανωμαλία στα εσωτερικά μου όργανα. Έμεινα εκεί περίπου τρείς βδομάδες για ανάρρωση και περί τα τέλη του Αυγούστου η στις αρχές του Σεπτεμβρίου επέστρεψα πίσω στην εργασία μου στη Χιροσίμα.

Λίγο μετά αφού επέστρεψα στην εργασία μου είδα αίμα στα κόπρανά μου. Θα πρέπει να ήταν μέσα Σεπτεμβρίου, γιατί θυμάμαι ότι είχαν αρχίσει να πέφτουν τα κάστανα από τα δέντρα. Πήγα στο πατρικό μου στο Ονομίτσι πάλι για ανάρρωση.  Κρίνοντας από την κατάσταση μου, όλοι μαζί και οι γιατροί υποπτεύθηκαν ότι μπορεί να είχα πάθει δυσεντερία και συζητούσαν για το αν θα έπρεπε να μπώ σε καραντίνα όμως μόλις έφαγα λίγο ρύζι μα κάστανα που μου μαγείτεψε η αδελφή μου το αίμα στα κόπρανα σταμάτησε. Ακούγεται σαν θαύμα αλλά πιστεύω ότι το ρύζι με κάστανα της αδερφής μου βοήθησε την κατάστασή μου. Στο Ονομίτσι με φρόντισαν πολύ με υγεινή διατροφή και ξεκούραση και μόλις 4 - 5 μέρες αργότερα έγινα καλά και επέστρεψα πάλι στη δουλειά μου στη Χιροσίμα.

● Η ζωή μετά το τέλος του πολέμου
Όταν επέστρεψα στην εργασία μου πολλά μέλη του προσωπικού που είχαν χάσει τα σπίτια τους. Μέναμε όλοι μαζί στον 5ο όροφο της εταιρείας. Στην αρχή μαγειρεύαμε μόνοι μας αλλά αργότερα η εταιρεία προσέλαβε μάγειρες.

Επειδή εγώ ήξερα να οδηγώ, με διόρισαν οδηγό φορτηγού για τον τομέα Υλικού του τμήματος Γενικών Υποθέσεων και μετέφερα υλικά σε κάθε μονάδα παραγωγή ενέργειας στο νομό της Χιροσίμα.

Το 1946, η οικογένειά μου επέστρεψε στη Χιροσίμα και αρχίσαμε πάλι να μένουμε μαζί. οι συνάδελφοί μου έχτισαν ένα σπίτι για 'μας στο Ενομάτσι με κολώνες που μάζευαν μετά τη δουλειά. Έκτοτε μείναμε στο ενομάτσι για τριάντα χρόνια.

Παρά όλες τις δυσκολίες, πάντα είχαμε κάποια τρόφιμα αφού παίρναμε λίγο ρύζι από τους γονείς της γυναίκας μου αλλά δεν είχαμε ούτε ρούχα ούτε κλινοσκεπάσματα αφού αυτά είχαν μείνει στην αποθήκη της εταιρίας μου και καταστραφεί.

Ξεκινήσαμε από την αρχή στηριζόμενοι στην ευγένεια των άλλων. Φτιάξαμε εσώρουχα από καλοκαιρινά κιμονό και οι γονείς μου από το Ονομίτσι μας δώρισαν κλινοσκεπάσματα.

● Υγεία
Τον Ιούλιο του 1947 γεννήθηκε η δεύτερη κόρη μας. Ανησυχούσα μήπως είχε να επηρεαστεί από την ατομική βόμβα. Όποτε έβλεπα να μην σταματάει η αιμορραγία στη μύτη της η να έχει κάτι διαφορετικό από τα άλλα παιδιά στο νηπιαγωγείο, υποπτευόμουν μήπως έχει σχέση με την ατομική βόμβα. Όσο για μένα, το 1956 έπαθα φυματίωση, είχα ένα είδος καρκίνου και ο αριθμός των λευκών μου αιμοσφαιρίων είχε μειωθεί στις 2000 ενώ έπεσε ακόμα και στα 1000. Το βάρος μου μειώθηκε κατά 8 κιλά από τα 65 που ήταν πριν. Νοσηλεύτηκα στο νοσοκομείο της Χάρα, Χιροσίμα-μάτσι (τη σημερινή πόλη Χατσουκάιτσι) για ένα χρόνο και τρείς μήνες από τον Ιούλιο του 1956 έως τον Σεπτέμβριο του 1957 και πήρα επίσης αναρρωτική άδεια από τη δουλειά μου για 2 χρόνια.Το πρωί της 7ης Ιουλίου, την ημέρα που μπήκα στο νοσοκομείο και που ήταν η ημέρα του φεστβάλ των αστεριών "Ταναμπάτα", η κόρη μου που πήγαινε δευτέρα δημοτικού μου είπε «Σήμερα που συναντιούνται τα δύο αστέρια, εμείς θα είμαστε χώρια;» Με το που το είπε αυτό βάλαμε όλοι τα κλάματα.

Από τότε έζησα με καλή υγεία, χωρίς να πάθω σοβαρές ασθένειες αλλά πριν από μια δεκαετία άρχισα και πάλι να έχω αίμα στα κόπρανα. Όποτε εμφανίζονται τα συμπτώματα μένω στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού μέχρι να σταματήσει η αιμορραγία ή να την διακόψουν με μία ένεση. Όταν υποβλήθηκα σε χειρουργική επέμβαση για αφαίραση καρκίνο του προστάτη πριν από τέσσερα χρόνια, έλαβα πιστοποιητικό που με αναγνώριζε σαν θύμα της ατομικής βόμβας.

● Τωρινές σκέψεις
Σήμερα είμαι 94 χρονών και είμαι ευγνώμων που μπόρεσα να ζήσω τόσο πολύ. Ότι είμαι σήμερα το οφείλω στη σύζυγόμου. Τα παιδιά μου μου έχουν φερθεί πολύ καλά. Δεν μπορώ να ευχαριστήσω αρκετά τους ανθρώπους για όσα έχουν κάνει για μένα.